Để học sủ Vương Biên tỉnh Chiết Giang nhìn thấy một thiếu niên mặc áo xanh mặt mũi sáng sủa thanh tủ, bước đi ung dung, tiến đến Minh Luân đường, cảm thấy kinh ngạc, không đợi thiếu niên này thi lễ với mình, liền hỏi:
- Bài chế nghệ này là người viết ư?
Thiếu niên Trung Nguyên cung kính chắp tay trước ngực nói:
- Tiểu tử Trương Nguyên bái kiến Đại tông su, bài chế nghệ này đúng là do học trò làm, và do Chu Huấn Đạo ghi chép lại ạ.
Vương Đề Học hỏi:
-Vì sao lại do Chu Huấn Đạo ghi chép?
Hầu Chi Hàn liền đem việc Trương Nguyên và Diêu Phục đầu bát cổ ban nãy kể lại tóm tắt cho Đề học nghe, Đề đốc học đại nhân cũng ngạc nhiên hơn, chỉ trong vòng hai khắc (30 phút) đã xuất khẩu thành một bài hát cổ 600 chữ, việc này không thua gì Tào Tử Kiến bước bảy bước làm được một bài thơ rồi.
Vương Để Học không dám tin, liền hỏi:
- Vậy bản quan phải kiểm tra ngươi một chút, nếu người không muốn thì bản quan cũng không miễn cưỡng.
Người này chỉ là cháu họ của Trương Nhũ Sương, hơn nữa chỉ là một Nho đồng nhỏ tuổi, rất có thể bài Chế nghệ này chỉ là hắn đã học thuộc lòng từ trước, nêu là như vậy thìẽ học đại nhân cũng không muốn cô ý làm khó Trương Nguyên.
Trương Nguyên chắp tay trước ngực nói:
- Được nghe đại tông sư chỉ bảo, tiểu tử thật may mắn. Câu nói này biểu thị ý là đại nhân cứ ra để đi. Trên mặt Vương Đề Học lộ ra ý cười, nói:
- Ta kiểm tra ngươi một đề của tứ thư, người chỉ cần phá đề,
Thừa đề là được
(bát cổ: là thể văn dùng trong khoa cử Trung
Quốc. Mỗi bài hát có phải gồm: phá đề, thừa đề, khởi giảng,
nhập thủ, khởi cổ, trung cổ, hậu cổ, thúc cổ. Mỗi đoạn cổ sau
lại có 2 vế đối ngẫu tạo thành 8 vè nên gọi là "bát cổ”.Thừa đề:
là vế thứ hai trong bát cổ, sau về phá đề, nói rõ hơn mục
đề), nghe kỹ đây:
-Tử viết: quân tử không khí.
- (Quân tử bất khí: người làm chính sự, không thể chỉ chuyên sâu thông hiểu về một lĩnh vực, mà phải thông tỏ từ cổ chí kim, trở thành một thông tài thật thụ).
Trương Nguyên lên tiếng:
- Thánh nhân luận toàn bộ đúc giả, tụ bất trị vu dụng tai. Cái khí giả, trệ vu dụng giả dã. Thục vị quân tử nhi khả dĩ khi nghĩ chi tai ?*
(* : Thánh nhân nói đến người toàn đúc toàn tài, không thiên về người chỉ thông hiểu một lĩnh vực, trở thành một mẫu người nhất định, muốn làm quân tử thật sự thì không thể chuyển tài, chuyên gia. Cũng như trong một vỡ kịch, không thể chỉ đóng chết một vai mà phải hóa thân vào nhiều vai diễn, đó mới là tài nghệ thật sự
Hiệu quả của việc hai tháng nay Vương Tu Nhâm đến tăng cường dạy dỗ cho hắn đã thể hiện ra rồi, nhất là đề "Luận Ngữ” trong tủ thu, hắn gần như mỗi một câu đều đã phá qua một lần, tất nhiên có thể đối đáp hết sức trôi chảy.
Vương Đề Học vừa mừng vừa sợ, vẫn muốn kiểm tra lại Trương Nguyên một lần nữa, nói:
- Ta lại ra thêm một tiểu đề "Tủ thư” nữa, ngươi phá đề và thừa đề đề "thị cố quân tử" ta coi. -"Thị cố quân tử” đề này xuất phát từ "Mạnh Tủ ly lâu hạ”, câu đầy đủ hẳn phải là "Thị cố quân tử hữu chung thân chi ưu, vô nhất triệu chí hoạn dã”.* *
(**: Bởi nỗi lo âu sầu muộn của quân tử, phải là nỗi lo suốt cả đời, chẳng phải chuyện một sớm một chiều. Người thông minh, sẽ chỉ biết lo nghĩ cho tiến độ, không xem trọng mất còn trước mắt. Tầm nhìn thiển cận, tính toán nhỏ nhen thì chẳng bao giờ thành được đại sự,
Đây là một đề kiểu tiệt thượng đế, tức là bị cắt ở phần trên. Trong kì thi đông sinh, loại tiểu đề này rất thường gặp, chỉ cần không phải là kiểu để cắt đáp vô tình và quá khô khan, thì có thể coi là không vi phạm quy chế, loại đề này đúng là có khó làm một chút.
Trương Nguyên khẩn trương suy nghĩ, thời gian suy nghĩ vớc chừng bằng khoảng thời gian bước năm mươi bước, ngâm:
-ưu di chung thân, sở hoài tại thiện ưu chi thánh dã”. (Lo nghĩ là việc xuyên suốt cả đời người, nhưng nỗi lo ấy phải đặt trên nỗi lo của thánh hiền). Đây là phá đề.
Dừng lại một chút, rồi nói tiếp:
-Phu cổ kim chi thiện tu giả vị thuẫn giã, pháp thả truyện, diệc kì ưu tư túc vì thiên cổ nhĩ
(Người thiện lo từ cổ chí kim chính là Thuấn-một trong ngũ đế Trung Hoa, tên là Trọng Hoa, nỗi lo nước nhà của ông ấy đáng để ghi danh thiên cổ). Vương Đề Học vỗ tay tán thưởng, bỗng nghiêng đầu hỏi Trương Nhũ Sương ngồi bên cạnh:
- Túc ông, đã nghe qua Túc ông có một cháu ngoại là thần đồng, khi 8 tuổi đã được Trần Mi Công khen ngợi, chẳng lẽ là hắn?
Trương Nhũ Sương cười nói:
- Đây là Trương Nguyên, là cháu ngoại tộc của ta, còn người được Mi Công khen ngợi là Trương Đại cháu trai trưởng của ta.
Liền cất cao giọng gọi: - Trương Đại, lại đây bái kiến Đại tông su.
Trương Đại bước lên hướng Vương Đề Học hành lễ, rồi đứng cạnh em họ Trương Nguyên.
Vương Đề Học cười khen:
- Gia đình Túc ông từ xưa đã có tiếng là học giỏi, hai đứa cháu trai này thật khiến cho người ta ghen tị. Ừm, Trương Đại đã có công danh tú tài rồi, năm nay bao nhiêu tuổi nhỉ? Ồ, mười sáu, còn Trương Nguyên? Mười lăm, trước kia đã từng tham gia khóa củ chưa?
Vương Đê Học đương nhiên càng cảm thấy hứng thú hơn với
Trương Nguyên, bởi vì Trương Đại không phải là học trò trong
tay gã, còn Trương Nguyên, nêu năm sau tham gia dự thi và
trúng tuyển, vậy thì hắn chính là tọa sư của Trương Nguyên
rồi (tọa sư: cách xưng hô của cử nhân và tiến sĩ đối với quan
chủ khảo), quan hệ này rất khác nhau đó.
Trương Nguyên đáp:
- Học trò trước kia chưa tham gia khoa củ, dự định sang năm sẽ tham gia thi huyện.
Vương Đề Học lớn tiếng cười ha ha, nói với Hầu Chi Hàn và Từ Thời Tiến:
- Kì thi huyện và thi phủ năm sau, hai vị đại nhân chở để sót nhân tài đó, phải để ta đích thân tôi kiểm tra hắn mới được.
Lời này rõ ràng là có ý nhắc khéo, trong kì thi huyện và thi phủ sắp tới phải cho Trương Nguyên thi đỗ. , Trong kỳ thi đạo ông ta muốn đích thân đến kiểm tra Trung Nguyên. Vương Biên Vương Đề Học đã giữ chức quan Để học được 3 năm, năm ngoái vừa mới tới nhậm chức Đề học của tỉnh Chiết Giang, đến tháng 7 sang năm là đây 3 năm. Ba năm có một lần thi, các sinh đồ đều muốn bái hắn làm tọa sư, nêu như là anh tài tuân biệt được cất nhắc thì lão tự nhiên cũng mang vinh dự rất lớn. Vào thời Gia Tĩnh, trong kì thi Đạo ở tỉnh Thiểm Tây, Dương Nhất Thanh chọn ra được ba sinh đồ là Lã San, Khang Hải và Mã Lý. Khi đó Dương Nhất Thanh đã khen ngợi răng:
- Văn chương của Khang sinh, kinh học của Lã sinh, Mã sinh là đứng đầu thiên hạ.
Quả nhiên Khang Hải, Lã Sách lần lượt đã đỗ Trạng Nguyên. Khang Hải sau đó còn trở thành một bậc đại Nao. Hầu Chi Hàn và Từ Thời Tiên đều hết sức vui mừng, nói:
- Nhất định là phải đưa Trương Nguyên tới cho lão đại nhân đích thân kiểm tra rồi.
Bầu không khí ở Minh Luân đường lập tức trở nên vui vẻ, các sinh đỗ đứng bên ngoài tâm tình cũng nhẹ nhõm hẳn, tuy vừa rồi người mà đại tông sư trừng phạt là cậu cháu Diêu Phục và Dương Thượng Nguyên - hai kẻ mà bọn họ cũng đều khinh bỉ, , nhung nêu Đại tông sư nổi trận lôi đình, chỉ sợ từ nay về sau cũng có ấn tượng không tốt với tú tài ở Sơn Âm, giận lây sang cả họ thì sau này cũng khó sông rồi. Hiện tại thầy vẻ mặt đại tông sư cực kì vui vẻ, các vị chu sinh cũng vui mừng theo, đương nhiên cũng có đố kị với Trương Nguyên, nhưng chỉ là để ở trong lòng mà thôi
Biệt giáo thụ đúng một bên đang lo lắng không yên cũng thở phào nhẹ nhõm, thật tốt Trương Nguyên vì sĩ tử Sơn âm rất có tinh thần phân đầu quyết không chịu thua kém như vậy, may mà nhận được sự khen ngợi của quan Đề học, tâm tình của quan Đề học cũng trở nên tốt hơn, nếu không quan về học nhất định sẽ truy xét việc gã đã dạy bảo không nghiêm.
Hầu Chi Hàn nói:
- Đại nhân hôm nay đến tệ huyện, "trù kém bạt ưu” (loại bỏ cái yếu kém, đề bạt cái ưu tủ), khí thế vô cùng uy nghiêm khiến trăm dân phải nể sợ. Dân chủng Sơn Âm đều vỗ tay tỏ ý vui mừng, hạ quan cũng vui mừng khôn xiết, đã sắp đến trưa rồi, mời đại nhân, Từ phủ tôn, Vương lão su, Túc ông, Khải Đông tiên sinh cùng đến tệ xá của huyện nha uống vài chén rượu, xem như là đón gió tẩy trân cho đại nhân.
Vương Đề Học đã hơn năm mươi tuổi, sáng sớm đã phải đi thuyền đến đây, lại vừa bị làm cho một phen tức giận, ngay cả nước cũng chưa kịp uông lấy một ngụm, kì thật lúc này vừa mệt vừa đói, cười nói:
- Mời túc ông và hai người cháu đây cùng dự tiệc, ta có điều muốn hỏi hai người bọn họ.
Hầu Chi Hàn liền nói với Trương Đại và Trương Nguyên:
- Đại tông sư đã ưu ái, hai người cùng đi chứ.
Trương Đại, Trương Nguyên vội tạ ơn đại tông su, đi phía sau Trương Nhữ Sương. Điều này khiến cho Trương Ngạc cảm thấy rất ngưỡng mộ, thầm nghĩ: "Thế giới này thật đúng là thiên hạ của những người có học thức, chỉ cân hai câu bát cố chả có gì hay ho ây mà đã được ngồi ở ghế trên, được dự tiệc, được làm quan rồi, thực khiến người ta túc chết mà. Gã ra khỏi Nho học, tìm em họ Trương Cao Nhu cùng về nhà tìm người chơi chọi gà, đánh cờ..
Chu sinh ở đây cũng chưa dám lộn xộn, cung kính tiền đại tông su ra của chính của Nho học rồi mới dám rời di.
Trương Đại và Trương Nguyên đi phía sau Trương Nhũ Sương, Trương Nhũ Sương lên chiếc kiệu ở ngoài của lớn, còn hai anh em Trương Nguyên và Trương Đại đi bộ. Khoảng cách từ học thụ đến huyện nha cũng hơn 1 dặm đường.
vũ lăng vẫn chờ bên ngoài từ trước, liền chạy tới gọi:
- Thiếu gia, thiếu gia!
Trương Nguyên nói:
- Tiểu Vũ, người về nhà báo lại cho mẫu thân ta, nói trưa nay ta cùng thúc tố đi dự tiệc rượu ở chỗ Hầu huyện tôn.
Ngẩng mặt lên nhìn thấy Mục Chân Chân đã ở phía sau Vũ Lăng, liền cười nói:
- Chân Chân hôm nay cũng đến đây u, đã bán hết trái cây rồi hả?
Mục Chân Chân mỗi lần đứng trước thiếu gia đều tỏ ra có một chút hoảng hốt, khi thiếu gia lên tiếng nói chuyện với nàng thì lập tức trở nên vui vẻ và thoải mái hơn. Thiếu gia chỉ tùy tiện nói một câu nàng cũng sẽ cảm thấy ấm áp như gió xuân, nhanh nhẹn tiến lên trước, gọi một tiếng "thiếu gia” , cái gùi bằng tre trống không ở sau lưng cũng bị rung theo, nàng cười nói:
- Bán hết rồi ạ, còn mây trái đã cho hai tiểu thư ở bên kia câu rồi ạ!
Nàng chỉ về phía táng cây bên kia sông.
Trương Nguyên đưa mắt sang phía bên kia cầu kinh ngạc nói:-Hả, sao các nàng ấy vẫn còn ở đó!
Mục Chân Chân nói:
- Tiểu thư có tên là Tiểu Huy đó nói là phải đợi thiếu gia đến, bảo có chuyện muốn nói với thiếu gia. Kiệu của Trương Nhũ Suơng đã lên đến trên cầu, Trương Đại ở đầu cầu bên này đợi hắn, Trương Nguyên đi đến nói với Trương Đại:
- Đại huynh cử đi trước đi, tiểu đệ có chút việc, sẽ đến sau.
Trương Đại cười nói: - Vậy đệ đùng nán lại quá lâu, nhanh nhanh rồi qua đó, yến hội thiếu đệ, đại tông sư sẽ không vui đâu. Nói dứt lời, liền xoay người đuổi theo kiểu của tổ phụ Trương Nhũ Sương. Trương Nguyên qua cầu, đi đến bên chỗ hai cỗ xe ngựa kia, Thương Cảnh Huy qua nghênh đón nói:
- Trương công tử ca ca, sao bây giờ mới tới, làm muội đứng ở đây chờ đau cả chân.
Thương Cảnh Lan ở bên cạnh nói:
- Bảo muội lên xe ngồi muội không chịu, bây giờ lại còn kêu đau!
Trương Nguyên nhanh chóng xoay người lại, thở dài nói: - Thật có lỗi, thật có lỗi!
Thương Chu Đức đi tới, cười nói: - Tiểu hài tử nói đùa đấy, Trưởng công tủ thật là áy náy quá, ha ha.
Thương Cảnh Huy cũng thích thú cười rộ lên, nói:
- Trương công tử ca ca mắng tên họ Diêu lòng dạ độc ác kia thật hay, mắng nhiều câu như vậy mà tên họ Diêu đó cũng không dám nói lại một câu nào.
Trương Nguyên đang có chút mơ hồ thìThương Chu Đức lên tiếng giải thích, cười to nói:
- Tiểu Huy, đứa nhỏ này quả là buồn cười, nó đang nói đến bài văn bắt cổ của Trưởng công tủ đó, mỗi một câu đều là mắng Diêu tú tài mà Diêu tú tài cũng không dám cãi lại.
Trương Nguyên cũng cười, nói với Thượng Cảnh Huy:
- Giọng của ta lớn, lại nói nhanh, miệng của gã không theo kịp.
Thương Cảnh Huy cười khanh khách, nói:
-Không phải giọng của Trương công tử ca ca lớn, mà là mọi người hô giúp huynh đó, thế đương nhiên là giọng phải lớn rồi.
Thương Chu Đức thây Diêu Phục và Dương Thượng Nguyên lần lượt bị áp giải từ học thì đến nhà lao của huyện. Lần thi đấu bát cổ này, Trương Nguyên chẳng những giành thắng lợi mà còn diệt trừ hoàn toàn Diêu "miệng. thép” nổi tiếng ở Sơn Âm. Nhớ lại từ đầu chí cuối nguyên nhân kết quả, y cảm thấy hết sức khâm phục thiếu niên có trí tuệ này, càng khó tưởng tưởng được là bài chê nghệ của Trương Nguyên lại cũng cao minh đến thế, người này hẳn tiên đô rất rộng mở, hỏi:
- Trương công tử bây giờ định đi đâu?
Trương Nguyên nói:
- Hầu huyện tôn muốn mở tiệc đón gió tẩy trần cho Đạitông sư, tiểu tủ nhận lệnh cùng đi ở phía sau.
Trong lòng Thương Chu Đức đã biết, quan Để Học đã xem bài Chế nghệ của Trương Nguyên, vả lại hắn tuổi vẫn còn trẻ, đương nhiên lão muốn thu nhận cậu ta làm môn sinh rồi. Bây giờ thiếu niên Trương Nguyên chính là người để quan Đề Học đầu tư kiêm lợi, bèn nói:
- Vậy không làm chậm trễ việc dự tiệc của công tủ nữa. Trương công tử nêu có thời gian rảnh, có thể đến tệ xá chơi, ta sẽ dẫn công tủ đến thăm vườn hoa cúc mười mẫu của nhà họ Thương chúng ta, rất đáng thưởng thức đây:
Trong lòng thầm nghĩ :
- Trương nguyên là người thông minh, ta với người không thân thích, vì sao lại phải mời người ngắm hoa cúc, trong lòng người hắn là phải hiểu rõ rôi chứ.
Thương Cảnh Huy vui vẻ nói:
- Hay quá hay quá, Trương công tử ca ca nhớ đến sớm một chút nhé, ngày mai luôn đi, được không?
Trương Nguyên mùng rỡ, đây là Thương Đạm Nhiên đã có ý ném quả cầu kén rể vào trúng người hắn rồi, hạnh phúc đến dễ dàng như vậy sao, ép duyên kể cũng sảng khoái đây nhỉ, khom người nói:
- Nhất định sẽ đến quấy rầy, vậy ngày mai đi, vãn bối nhất định sẽ đến viếng thăm quý phủ.
Thương Chu Đức cười nói:
- Vậy ngày mai ta sẽ đợi công tủ đến, giờ Trưởng công tủ mau đến huyện nha Sơn Âm đi, chúng ta cũng phải về Hội Kê rôi.
Trương Nguyên cúi người thi lễ, lại quay sang từ biệt Cảnh Lan và Cảnh Huy rồi bấy giờ mới rời đi.
Thương Chu Đúc thấy Trương Nguyên đã đi xa, liền đi đến phía sau xe ngựa, khẽ nói qua lớp của xe:
- Sắp có việc hay rồi, Trương Nguyên kia nghe nói ta mời hắn đến nhà, thì mừng như bắt được vàng, hẳn là không phải vì vườn cúc mười mẫu kia khiến cho hắn vui mừng như vậy đâu nhỉ?
Phó thị và Kỳ thị ở trong xe "ùm” một tiếng, biểu thị là các nàng đã hiểu. Hai vị phu nhân đều nở nụ cười nhưng lại không lên tiếng, sợ làm em chồng là Thương Đạm Nhiên lúc này hai tai đã đỏ lừ lại càng thêm xấu hố.
